مقالات
مزایا و معایب تلقین در روان‌شناسی و شناخت تلقین مثبت
تیر
حتماً دربارۀ تلقین و اثر آن شنیده‌اید. وقتی یک فکر، ایده یا احساس را تکرار و از این طریق آن را به خودمان تلقین می‌کنیم تغییراتی در ذهن ما رخ می‌دهد. در این مقاله در مورد تلقین در روان‌شناسی و آثار آن توضیح می‌دهیم. اگر دوست دارید بیشتر در این باره بدانید، خواندن این مقاله برایتان سودمند خواهد بود.
در مورد تأثیر تلقین و میزان آن بین روان‌شناسان اتفاق‌نظر کامل وجود ندارد و عده‌ای تأثیر آن را بسیار زیاد می‌دانند، درحالی‌که برخی دیگر معتقدند تأثیر تلقین ناچیز است یا به دلیل عوامل دیگری از جمله تلاش فرد، تغییراتی در زندگی وی رخ می‌دهد، نه صرفاً به‌خاطر تلقین. در ادامه بیشتر دربارۀ این نظرات توضیح می‌دهیم.
تلقین
تلقین یکی از فرایندهای روان‌شناختی – شناختی است. افراد از طریق فرایند تلقین به کنترل افکار و احساسات می‌پردازند. این کنترل می‌تواند آگاهانه باشد. می‌تواند به‌صورت ناخودآگاه و از طریق تلقین غیرمستقیم صورت گیرد. تلقین توسط تکرار یک ایده، احساس یا فکر و با هدف ایجاد رفتار و احساس مدنظر انجام می‌شود. تلقین هم می‌تواند جنبۀ مثبت داشته باشد و هم می‌تواند ابعاد و کارکرد منفی بیابد.
تلقین در روان‌شناسی
وقتی بحث تلقین در روان‌شناسی در میان باشد یکی از معروف‌ترین نام‌هایی که به ذهن می‌آید امیل کوئه است. این روان‌شناس و داروساز فرانسوی بررسی‌هایی دربارۀ تلقین انجام داد و اصول و قواعدی برای آن مشخص کرد. به اعتقاد کوئه تلقی می‌تواند مستقیماً ذهن و فرایندهای ذهنی انسان را تحت‌تأثیر قرار دهد و با تلقین می‌توان در فرایندهای ذهنی مداخله و آن را تا حدی کنترل کرد.
روش‌های تلقین موفق
یکی از حوزه‌هایی که در تلقین در روان‌شناسی به آن پرداخته می‌شود اصول تلقین صحیح است. روان‌شناسی که طرفدار تأثیر تلقین هستند معتقدند برای نتیجه گرفتن لازم است تلقین را به‌صورت اصولی انجام داد. از مهم‌ترین اصولی که برای تلقین برشمرده‌اند می‌توان به مثبت بودن آن اشاره کرد. برای این که تلقین اثر مثبت داشته باشد لازم است آن را با الفاظ مثبت و زیبا بیان کنید. تمرکز بر جنبه‌های منفی، تأثیر تلقین را کاهش می‌دهد یا آن را در جهت معکوس انجام می‌دهد.
اگر می‌خواهید با تلقین موضوعی آن را عملی کنید لازم است بر جنبۀ مثبت قضیه متمرکز شوید؛ حتی اگر مسئلۀ موردنظر امری منفی است. مثلاً اگر می‌خواهید یک مشکل جسمانی را از خود رفع کنید به‌جای اینکه جمله‌ای منفی را به خود تلقین کنید (مثلاً بگویید من از این بیماری خوشم نمی‌آید و این مریضی باید تمام شود) باید آن را به شکل مثبتی بیان کنید. در مورد مثال بیان‌شده می‌توانید از جمله‌ای مانند «من سرشار از سلامتی هستم و به‌زودی بهتر خواهم شد» استفاده کنید.
یکی دیگر از عواملی که در تأثیر تلقین نقش دارند ایجاد محیط مناسب است. اگر محیطی برای خود فراهم کنید که همسو با هدفتان است، تأثیر تلقین بیشتر می‌شود. فرض کنید می‌خواهید در ورزشی موفق شوید. در این صورت اگر دوستانی انتخاب کنید که در همان ورزش فعالیت می‌کنند انگیزه‌تان برای موفقیت بیشتر می‌شود. اگر در محیطی حمایتی قرار بگیرید دائماً در معرض تلقین‌های مثبت هستید که این باعث تقویت اثر تلقین می‌شود.
مزایای تلقین
تلقین اگر به شیوۀ اصولی و سازنده انجام شود مزایای زیادی به همراه خواهد داشت. به اعتقاد طرفداران تلقین در روان‌شناسی تلقین خوب می‌تواند باعث تغییر در افکار، رفتار و احساسات شود. به بیان دیگر با تلقین سازنده می‌توانید در افکار آزاردهنده خود تغییر ایجاد کنید و به احساسات بهتری دست یابید. کارکرد اصلی تلقین مثبت تغییر رفتار است.
عملکرد تلقین را می‌توان در هیپنوتیزم مشاهده کرد. در این فرایند با روش‌ها و ابزارهای جدید روان‌شناسی به تغییر افکار و رفتار مراجع می‌پردازند. از تلقین همراه با هیپنوتیزم برای فراموشی گذشته یا رهایی از افکار و احساسات آزاردهنده استفاده می‌شود.
یکی از مزایای آشکار تلقین، ایجاد احساس خوش‌بینی و رضایت بیشتر است. انسان‌ها هنگامی که احساس کنند بر اوضاع محیط خود کنترل دارند استرس کمتری خواهند داشت؛ به همین میزان بر رضایت از زندگی و آرامش آن‌ها نیز اضافه می‌شود.
تلقین مثبت با کاهش اضطراب و استرس در سلامتی افراد نیز مؤثر است. این فرایند می‌تواند به پیشگیری از طیف وسیعی از بیماری‌های قلبی و عروقی منجر شود. امروزه بیماری‌های قلبی و عروقی در لیست عوامل اصلی مرگ‌ومیر قرار دارند. یکی از عوامل اصلی ایجاد این دسته از بیماری‌ها اضطراب است که با تلقین خوب می‌توان در کنترل آن کوشید.
معایب تلقین
تلقین در روان‌شناسی آثار مثبت زیادی دارد؛ با این حال نباید از جنبه‌های منفی آن غافل بود. تلقین‌های منفی نیز مانند تلقین‌های مثبت می‌توانند در ناخودآگاه انسان ثبت شوند و آثار عمیقی بر جای بگذراند. تلقین‌های منفی باعث تغییرات منفی در افکار و احساسات شده سلامت جسمی و روحی افراد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
مطالعات نشان داده‌اند هرگاه مطلبی تکرار شود و به‌کرات به فردی تلقین شود احتمال اینکه فرد آن مطلب را به‌عنوان واقعیت باور کند افزایش می‌یابد. از اثر تلقین منفی در تبلیغات و رسانه‌ها استفادۀ زیادی می‌شود و مخصوصاً در پروپاگانداهای حکومت‌ها به این ابزار متوسل می‌شوند.
به دلیل قدرت قانون تلقین، لازم است به خوراک ذهنی خود توجه داشته باشید. تلقین‌های منفی می‌توانند افکار غلط را به شما تزریق کنند و باعث ضعف اعتمادبه‌نفس، ناامیدی و احساس ناکارآمدی شوند. تلقین اشتباه همچنین می‌تواند به‌صورت کاملاً ناخودآگاه بر ذهن شما اثر منفی گذاشته اطلاعات و افکار نادرست را به شما تحمیل کند.
کلام آخر
تلقین در روان‌شناسی یکی از مسائل نسبتاً جدید است. تلقین یعنی تغییر افکار و احساسات با استفاده از تکرار. تلقین اصول و شیوه‌های خود را دارد و باید به‌صورت اصولی انجام شود تا تأثیر داشته باشد. تلقین می‌توان آگاهانه باشد یا اینکه به‌صورت کاملاً ناخودآگاه و توسط عوامل محیطی و سایر افراد انجام شود.
تلقین هم آثار مثبت دارد و هم منفی. تلقین مثبت می‌تواند به افزایش اعتمادبه‌نفس، افزایش خوش‌بینی و افزایش رضایت از زندگی منجر شود. افرادی که از این نوع تلقین استفاده می‌کنند احساس کنترل بیشتری بر زندگی دارند و به همین دلیل بسیاری از این‌گونه افراد استرس کمی در زندگی احساس می‌کنند؛ به همین خاطر می‌توان گفت تلقین خوب می‌تواند به ارتقای سلامت جسمی و روحی افراد کمک کند.
تلقین‌های منفی می‌توانند سلامت جسمی و روانی افراد را تنزل دهند. بسیاری از رسانه‌ها و صنعت تبلیغات از این نوع تلقین‌ها جهت پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کنند و افکار نادرست را به مخاطبان خود تزریق می‌کنند. در مورد تلقین‌پذیری در روان‌شناسی تحقیقات زیادی صورت‌گرفته است و محققان در تلاش‌اند تا بیشتر حقایق این امر را کشف کنند تا با راهکارهای بهتر، بیشتر لز فواید تلقین استفاده شود.
